Organizacje pozarządowe, mimo potencjału i często unikalnej wiedzy specjalistycznej, wciąż rzadko angażują się w realizację zamówień publicznych. Dlaczego tak się dzieje i jakie korzyści mogłyby płynąć z większego udziału NGO-sów w tym obszarze? Jakie kroki należy podjąć, aby otworzyć świat zamówień publicznych na sektor pozarządowy?
Przyczyny niskiego udziału NGO w zamówieniach publicznych:
Zidentyfikować można kilka kluczowych przyczyn niskiego zaangażowania organizacji pozarządowych w zamówienia publiczne:
- Skojarzenie zamówień z biznesem: W powszechnej świadomości zamówienia publiczne postrzegane są jako domena przedsiębiorstw, co sprawia, że organizacje pozarządowe często nie interesują się tą formą zlecania zadań i nie posiadają niezbędnej wiedzy na ten temat.
- Obawa przed konkurencją: NGO-sy często obawiają się rywalizacji z silniejszymi i bardziej doświadczonymi przedsiębiorcami, w której nierzadko przegrywają ze względu na ograniczone zasoby i mniejsze doświadczenie w procedurach przetargowych.
- Dostępność alternatywnych form zlecania: Organizacje pozarządowe przyzwyczaiły się do otwartych konkursów ofert i małych grantów w sferze pożytku publicznego. Ta forma jest dla nich postrzegana jako bezpieczniejsza, z konkurencją ograniczoną do innych NGO-sów i podmiotów wymienionych w ustawie o działalności pożytku publicznego.
Korzyści z większego zaangażowania NGO w zamówienia publiczne:
Zwiększenie udziału organizacji pozarządowych w realizacji zamówień publicznych niesie za sobą szereg potencjalnych korzyści zarówno dla zamawiających, jak i dla samych organizacji:
- Wsparcie misji społecznej: Realizacja zamówień publicznych może bezpośrednio wspierać misję społeczną organizacji, a pozyskane środki mogą być reinwestowane w dalszą działalność statutową.
- Lepsze zaspokajanie potrzeb społecznych: NGO-sy często specjalizują się w niszowych usługach skierowanych do konkretnych grup społecznych, lepiej odpowiadając na ich unikalne potrzeby, co przekłada się na efektywniejsze wydatkowanie środków publicznych.
- Większa efektywność wydatkowania: Zamawiający, zlecając zadania organizacjom pozarządowym, mogą osiągnąć dodatkowe korzyści społeczne, które nie są generowane przez podmioty rynkowe.
- Wspieranie lokalnej społeczności: Wiele organizacji działa lokalnie, zatrudniając mieszkańców i reinwestując środki w lokalną gospodarkę.
- Stabilność i rozwój NGO: Zamówienia publiczne mogą stanowić stałe źródło przychodów, umożliwiając organizacjom stabilizację, rozwój działalności i zwiększenie zatrudnienia.
- Zdobywanie doświadczenia i budowanie wiarygodności: Udział w zamówieniach publicznych buduje doświadczenie organizacji, zwiększa jej wiarygodność i zaufanie w otoczeniu.
Jak otworzyć zamówienia publiczne na organizacje pozarządowe?
W ramach projektu #prosteNGO, realizowanego przez Fundację trzeci.org i Polską Fundację im. Roberta Schumana zaproponowano szereg zmian i działań, które mogłyby ułatwić organizacjom pozarządowym dostęp do zamówień publicznych:
- Zastrzeżenie małych zamówień: Rozszerzenie możliwości zastrzegania małych zamówień publicznych (poniżej progów unijnych) nie tylko dla spółdzielni socjalnych i przedsiębiorstw społecznych, ale dla wszystkich organizacji pozarządowych.
- Preferowanie NGO w kryteriach oceny: Umożliwienie preferowania organizacji pozarządowych w kryteriach oceny ofert, szczególnie w przypadku zamówień na usługi społeczne i wszystkich zamówień poniżej progów unijnych.
- Uproszczone rozliczenie: Wprowadzenie możliwości rozliczania środków z realizacji zamówień w formie prostego sprawozdania finansowego, co umożliwiłoby realizację zamówień w ramach działalności nieodpłatnej.
- Zaliczkowanie płatności: Umożliwienie zaliczkowania płatności dla organizacji pozarządowych realizujących zamówienia.
- Obowiązek analizy możliwości zastosowania klauzul społecznych i zastrzeżeń: Wprowadzenie obowiązku analizowania przez zamawiających na etapie przygotowania postępowania możliwości zastosowania klauzul społecznych i zastrzeżeń dla organizacji pozarządowych.
- Preferowanie lokalnych wykonawców: Umożliwienie zastrzegania małych zamówień dla lokalnych wykonawców i/lub preferowania ich w kryteriach oceny.
- Działania edukacyjne: Prowadzenie szkoleń i działań informacyjnych dla organizacji pozarządowych i zamawiających w zakresie możliwości współpracy w ramach zamówień publicznych.
- Upowszechnianie klauzul społecznych: Promowanie i upowszechnianie stosowania klauzul społecznych ułatwiających dostęp NGO-som do zamówień.
- Monitoring i ocena: Monitorowanie i ocena wykorzystania zamówień publicznych przez organizacje pozarządowe w celu doskonalenia „pozarządowych” zamówień publicznych.
Podsumowując, zwiększenie udziału organizacji pozarządowych w zamówieniach publicznych wymaga zarówno zmian legislacyjnych, jak i zmiany mentalności oraz podjęcia konkretnych działań edukacyjnych i promocyjnych. Otwarcie tego obszaru na NGO-sy może przynieść znaczące korzyści społeczne i ekonomiczne, wzmacniając sektor pozarządowy i przyczyniając się do efektywniejszej realizacji zadań publicznych. Kluczowa jest wola polityczna i współpraca wszystkich zainteresowanych stron – rządu, samorządów, organizacji pozarządowych i przedsiębiorców – w celu wypracowania rozwiązań dostosowanych do specyfiki działalności organizacji pozarządowych.
Tekst opracowano na podstawie: Zamówienia publiczne dostępne dla organizacji pozarządowych
Przypominamy, że w ramach wsparcia naszego OWES organizacje pozarządowe mogą skorzystać z bezpłatnego doradztwa w zakresie zamówień publicznych. Zachęcamy do kontaktu.
